Sastra Lisan Dalem Boncel

  • Posted by Miranda
  • at Friday, December 07, 2012 -
  • 0 comments

SASTRA LISAN DALEM BONCEL
MAYLAN SOFIAN
PENDAHULUAN
Kebudayaan di Indonesia merupakan hal yang tidak dapat lepas dari tradisi. Tradisi itu sendiri bukanlah hal yang sudah selesai dan berhenti, melainkan merupakan suatu hal yang masih ada dan terus berkembang. Tradisi ini berkembang mengikuti arus perubahan sosial, namun perubahan yang terjadi tidaklah melenceng jauh dari akarnya. Tradisi tetap menjadi seni tradisi bagi masyarakat setempat yang mengalaminya.
Tradisi lisan telah berkembang di Indonesia sebelum masyarakat Indonesia mengenal aksara. Tradisi lisan pada awalnya subur dan berkembang di seluruh nusantara dan menjadi salah satu kekayaan budaya masyrakat Indonesia. Setelah aksara masuk ke nusantara, tradisi lisan tidak hilang, tetapi berkembang beriringan dengan tradisi tulisan.
Tradisi lisan menurut B.H. Hoed adalah berbagai pengetahuan dan adat kebiasaan yang secara turun-temurun disampaikan secara lisan yang mencakup tidak hanya cerita rakyat, mitos, dan legenda, tetapi juga dilengkapi dengan sejarah, hukum adat, dan pengobatan. Hal-hal yang terkandung dalam suatu tradisi lisan adalah hal-hal yang terlahir dan mentradisi dalam suatu masyarakat yang merupakan warisan nenek moyang. Pada dasarnya, suatu tradisi dapat disebut sebagai tradisi lisan jika tradisi tersebut dikatakan (oleh penutur) dan didengar (oleh penonton).
Hal-hal penting yang perlu diperhatikan dalam tradisi lisan adalah sastra, antropologi, dan sejarah. Tradisi lisan tentu tidak akan lepas dari sastra. Tradisi lisan juga erat kaitannya dengan antropologi karena berhubungan dengan masyarakat dan kebudayaan di suatu daerah. Tradisi lisan juga tidak dapat lepas dari sejarah karena tradisi merupakan hal yang diwariskan secara turun temurun. Itu berarti tradisi lisan tentu berhubungan dengan masa lalu atau sejarah suatu daerah.
Sastra lisan merupakan salah satu bagian dari tradisi lisan. Sastra lisan disebarkan dari satu orang ke orang lain secara lisan kemudian prosesnya dilihat, didengar, kemudian dilisankan kembali. Jadi, yang dilihat dalam tradisi lisan adalah proses dan hasil melisankan.
Orang-orang sering salah paham mengira teknik lisan sebagai sastra lisan. Teknik lisan dilakukan saat musikalisasi puisi atau pembacaan puisi. Teknik lisan tidak memengaruhi proses penciptaan—dalam hal ini, misalnya, musikalisasi puisi—saat ditampilkan. Saat ditampilkan, proses penciptaan sudah selesai sehingga penonton atau pendengar tidak dapat memengaruhi proses penciptaan. Teknik lisan adalah salah satu contoh sastra yang dilisankan, seperti orang yang mendongeng dan orang yang berpantun.
            Cerita lisan dalam perkembangannya dapat dapat ditransformasi kedalam pertunjukkan seperti :pertunjukan musik, tari, teater dan yang lainnya. Dalam mentransformasi cerita lisan ini, penulis akan mencoba mengambil dari cerita Dalem Boncel. Karena cerita Dalem boncel dapat memberikan sebuah pesan yang disampaikan mengenai keberanian dan kegagahan, serta sebuah pelajaran dalam kehidupan.  Maka penulis akan mengangkat sosok dalem boncel kedalam bentuk drama tari musical, yang berjudul “Dalem Boncel Mulang”. Judul dalam cerita ini ditambah kata “mulang” diharapkan menjadi daya tarik supaya para penonton menjadi penasaran dari judul yang telah dibuat. Dalem Boncel Mulang ini menceritakan tentang kisah perjalanan dalem boncel sampai beliau meninggal dunia.











Cerita Dalem Boncel
(Cerita Lisan)
Di tutugan Gunung Giriawas aya hiji lembur. Lembur leutik sarta nenggang, henteu gegek ngan opat-lima imah. Boh imah boh pakaranganana bararesih sarta raresik. Éta lembur katelahna Kandangwesi. Imah anu sajolan ti jalan, potongan garduh ngupuk, lain panggung it  kolong saperti nu lian. Anu bogana lain pituin urang dinya, tapi nu bubuara enggeus lila.
Di buruanana Éta imah rajeg lima-genep pangelatan manuk titiran laluhur, tihangna gombong saleunjeur-saleunjeur. Dina lebah saung kurungna it-itan nanagaan dialus-alus, it  dicét sagala.
Di tepas imahna téa ogé rantuy kurung titiran: aya anu dicét beureum, aya anu diérmas, aya nu dirarawisan sarta digantungan tiiran-tiiran it , éndah pisan. Manukna aya puluhna, balegér.
Méh unggal isuk waktu haneut poyan, anu bogana sok andekak dina babaléan di buruan, mani déngdék-déngkdék baé ngadéngékeun manuk anu keur ngarelak disarada patémbalan; bari ngagigirkeun cikopi lekoh ngebul, ngelepus udud.
Tampolana mun Si Pacar keur ngelak mah, lat poho kana ngenyot udud, da éta cenah lebar sieun kaliwat dina lebah lengketekungna.
Bujang-bujangna ogé sok nyalampeurkeun marilu nanggap sora manuk ngelak, ngayunkeun karesep dunungan; da ngalarti mah henteu.
Unggal Jumaah Kaliwon, najan aya gawé baku anu perlu ogé bujang nu namina it asmah, teu kudu nyabak pagawéan séjén, da kapeto kana ngamandian manuk, sabab ngan Ki Bangsa anu tabah kana ngurus lilinggeran titiran mah.
Aya deui pangabogoh éta jalma téh, kana kuda. Manéhna bogaeun kuda jalu bulu daragem. Gedoganana henteu jauh ti imahna, 2 ti tas katuhu nyanghareup ngidul. Kacida dipikanyaahna kawantu kuda satria Pinayungan, béjana mah.
Demi nu ngurus éta kuda aya nu ngabaku, nya éta bujangna budak ngora anu siga kolot, pangawakanana cengkrang, namina Boncél.
Dina hiji poé pasosoré, sanggeus Si Boncél neundeun sundung, karék pisan ti tas ngarit, ujug-ujug haok baé dicarékan ku dununganana, sarta teu antaparah… kerewek ceulina digoéngkeun tuluy dikusrukkeun ka jero gedogan, “Ténjo ku sia naha éta rarapén ngabayak diantep baé? Naha éta nu nguyumbang teu diberesihan? Ngedul sia, henteu tulatén kana ingon-ingon! Kumaha lamun éta kuda gering, rék dikumahakeun ku sia? Tara apik, tara ngagugu kana papatah dunungan!”
“Teu acan baé, Juragan. Kapan abdi téh nembé dongkap pisan mentas ngarit.”
”Wah, ngalawan sia ka dunungan téh, kalah ka hakan baé ari gawé goréng. Sia moal dibéré nyatu ku aing.”
”Unggal it  unggal isuk ogé disapuan ku abdi. Ayeuna ogé it  diberesihan. Tong it  nyarékan.”
“Ah, sia melid, ngahaja baé sina bala ngarah kuda aing paéh, ambéh sia henteu ngarit. Budak ngedul, siah!? Bari ngomong kitu téh… jekok najong kana bobokong Si Boncél. Atuh Si Boncél nepi ka tijongjolong méh tikusruk kana tataban.
Poé éta Boncel henteu meunang timbel, atuh ngongkrong teu barang dahar nepi ka isuk deui.
Diparak jeung disiksa kitu téh ku dununganana teu sirikna unggal poé. Tapi lain ku lantaran goréng pagawéan, ieu mah ku sabab bengisna nu jadi dunungan baé, pédah tadina aya pasendatan jeung bapana, alatan hutang.*** (Hanca)
Isukna.
Beurang naker Si Boncél karék indit manggul sundung, rék ngarit ka reuma. Ku lantaran beuteung kosong tacan kararaban kadaharan, manéhna ngarasa nahnay nanjak ka pasir téh. Barang it as ka mumunggang, gék diuk handapeun tangkal waru, reureuh heula. Pikirna ngerik taya hinggana, ras inget kana kamalaratan kolotna, katambah ari boga dunungan ku teu aya pisan tinimbangan.
Tuluy Si Boncél ngagéléhé kana canir, sirahna diganjel ku leungeunna, ngararasakeun beuteung rocop. Mimitina mah panonna mencrong baé ka langit, nénjo it  nu tingarudat bodas. Tapi teu karaseun deui, reup baé manéhna saré. Teuing sabaraha jam lilana, inget-inget sotéh pédah reuwas katinggangan cihujan patingkareclak kana tarangna.
Koréjat manéhna hudang, kop arit kop sundung rék ngarit, bari gasak-gisik culang-cileung bakating ku reuwas, tapi teu bisa kumaha, da ari breg téh hujan saperti meunang nyicikeun ti langit téh saenyana.
Manéhna ngiuhan deui handapeun waru téa. Tapi ku sabab hujan sakitu ngagebrétna, pakéanana rancucut, manéhna mucicid tiriseun.
Rét nénjo panonpoé geus rék surup, harita geus reup-reupan. Ras inget kana jukut keur parab kuda, tacan meunang sakeupeul-keupeul acan, ari awak ngadégdég kabulusan. Bararaal bawaning ku tiris, boraah bisa ngulangkeun arit.
Katambah-tambah hujan taya pisan raatna. Si Boncél kacida sieuneun ku dununganana, upama balik téh tangtu disiksa. Dina ingetanana moal salah deui tangtu bakal digebugan ku popongkol saperti baréto, mun kanyahoan ku dunungan léngoh téh.
Ku sabab sieun dipergasa ku dununganana, ku Si Boncél henteu dipikir deui, harita kénéh gilig pikirna rék minggat saparan-paran.
Geus harieum beungeut téh nekér kénéh baé manéhna nanjak dina jalan satapak. Sakapeung mabal totorobosan kana sela-sela dapuran kaso. Ingetanana kop maung kop badak, henteu ngingetkeun kacapé, henteu ngingetkeun kasieun, suku kacugakan ku cucuk-cucuk ogé henteu dirasa, tina it as geura jauh. Inggis aya nu nyusul, atuh leumpangna ogé sering cungas-cingeus, rarasaanana mah asa jol – asa jol baé dununganana.
Ku lantaran harita kabeneran poék bulan, taya harepan bisa laju lumakuna, tina teu nyaho ka mana piloseun, kawantu asruk-asrukan di nu bala. Tungtungna reg Si Boncél ngarandeg, ngarahuh ambekanana bawaning ku ripuh, peurih beuteung teu puguh rasakeuneunana.
Kabeneran baranyay kingkilaban, brek katénjo teu jauh ti dinya aya saung ranggon sisi reuma. Ripuh-ripuh ogé maksakeun manéh muru ranggon téa rék ngadon saré.
Ku lantran ranggon réyod, atuh teu kaur reup saré, katambah-tambah awakna nyareri jeung suku raméd ku cucuk, Si Boncél téh cindukul baé. Ari geus baranang béntang mah, bari ngurutan suku téh nginget-nginget pilampaheun.
Curucud cipanonna, inget ka indung bapana, piceurikeun mani asa ngagarenduk karasana, bawaning ku nalangsa. Ras kana takdir, mana balangsak kabina-bina teuing.
Rebun-rebun kénéh geus indit deui, turut-turut leuweung maju ngétan. Dina ingetanana ka mana baé pibraseunana mah, asal ulah kalarung balik deui ka urut tadi.
Barang keur ngabaheuhay handapeun kihiang dina léngkob, kadéngé anjing manting ngéngkéngan ti kajauhan, haok paninggarana hawar-hawar. Koréjat Si Boncél cengkat bawaning ku bungah, neges-neges ka mana tujuna udagan éta anjing. Beuki lila beuki deukeut sora anjing téh. Rupana geus kana mumunggang pasir. Si Boncél taki-taki, nyekel gegendir tina tangkal kopi. Tétéla mencek téh lumpatna ka lebah manéhna, da puguh liliwatanana. Hok Si Boncél milu ngahaokan, pokna, “Huhhh, huhhh, huhhh! Wah, wah, wah-wah-wah, huhhh!”
Nénjo aya nu megat, mencek téh malik ka tukang gok jeung anjing-anjing nu ngarudag, mogok wé…nyamberan anjing-anjing. Anjingna parelit, marantingna deui bari ngalalingker kana tunggul, atuh ana disamber téh jleng nyingcet.
Ninggal seukeutna sihung mencek anu kawas loncér, moal salah sakali nyamber ogé mun keuna kana beuheung atawa kana kekemplong Si Géboy, tangtu sapatna. Tangkal tepus mah rabeng kawas dicacar ku parang seukeut baé.
Kabeneran dina mencek keur meujeuhna ngopépang, jol paninggaran nu ngaping anjing-anjing daratang, ngurumuy ti nu bala.
Barang mencek nénjo jelema, cul anjing-anjing, biur nyamber jelema. Tapi bubuhan paninggaran, rikat pisan nyingcetkeunana, bari habek puhu ceuli mencek téh diteunggeul ku gegendir. Bru baé rubuh, diburu ku anjing ditekuk. Geus kitu mah mencek nu keur ngaléhléh téh lékék baé dipeuncit ku paninggaran. Ayeuna anjing nu ngégél ngancing kana punduk mencek téh dikuprak-kuprak sina lésot. Mencekna dijungjungkeun, da disontrolan baé ku anjing.
Mencek téh henteu direcah harita. Sanggeus ditalian sukuna dua-dua, nu hareup jeung nu hareup, nu tukang jeung nu tukang, tuluy dicorok ku dahan kai, rék digotong guluntunganana.
Barang keur récok kénéh calacarita paburu téh, kurumuy Si Boncél nyampeurkeun.
“Euleuh, gedéna, nya Mang! Paingan anjing-anjing teu waranieun narajang!”
“Enya, Jang. Tuh mani lebur kitu urut mogokna ogé.”
“Ku kuring dipegatan mah, mana balik deui ogé ieu mencek téh. Tadina mah rék mabal ka ditu ka lebak,” ceuk Si Boncél.
“Enya, osok sagala kabeneran puguh ogé, ari it  indit-inditan téh, kawantu numbuk di naga numpi. Ari Ujang anu ti mana, mana it as mangmegatkeun udagan Emang?”
“Tebih rorompok mah ti Kandangwesi.”
”Ambu-ambu, na mana lampar teuing? Ari ayeuna nu matak aya di leuweung luwang-liwung keur naon?”
“Puguh kapaider kuring téh. Tos lima poé asruk-asrukan. Atuh teu kararaban sangu pisan dina jero lima poé téh, ngan ngadahar bongborosan wungkul.”
Karunya teuing, atuh ayeuna ogé it as dahar, nya? Pék geura dahar kadinyah! Tah, da gedé timbelna mah, jeung sambel bubuk deuih geura. Uyah mungkus, tuh dina bungkusan jimpo. Kop ka dinyah, entong asa-asa!
Celebek Si Boncél dahar, diriung ku paburu sabaturna, cacamuilan mani ngalimed, poho dikaéra.
“Ari geus dahar mah, milu baé jeung Emang ka Pamijahn, ulah apruk-aprukan di leuweung, kuriak diseupah badak Cipatujah engké!” ceuk paburu nu pangkolotna.
Teu mangkuk saminggu ti harita Si Boncél geus aya di Cianjur, cicing di bumi Juragan Kapala. Demi gawéna saperti keur aya di Kandangwesi, ngarit jeung ngagebeg kuda. Ayeuna mah awakna jadi lingsig, teu kurang dahar jeung tara aya nu nyiksa saperti keur di lemburna baréto.
Selang-selang tina ngarit jeung ngagebeg kuda, sok digawé di dapur sagawé-gawé tara kungsi diutah-étah deui. Singer pisan tiasa titip diri sangsang badan, tur dipikaasih naker ku dununganana, sumawonna ku Juragan Istri mah.
Sakapeung sok mapag putra dununganan nu keur sakola di Sakola Kabupatén, mangmawakeun sabak jeung buku.
Ari peuting mun putra dunungan keur ngapalkeun, Si Boncél sok ngaregepkeun, sarta sok nengetkeun pisan kana aksara-akasara. Malah mun putra dununganana enggeus mah ngapalkeunanan, Si Boncél sok dipapatahan hanacaraka jeung sok sina ditulis deuih.
Lila-lila Si Boncél bisa maca jeung nulis aksara Sunda, diajarna getol pisan. Saban poé mun salsé tina pagawéan anu baku, sok ngadapang dina kokopan kosong diajar nulis.
Hiji waktu Juragan Kapala sumping ka istal mariksa kuda, dina sorog Si Radéa aya mérek aksara Sunda unina: gedogan Si Radéa. Jol deui sumping ka istal Si Pélor, aya deui mérek: gedogan Si Pélor.
Dina manah Juragan Kapala, tangtu putrana nu ngadamel mérek téh, kaciri aksarana aksara budak. Tuluy putrana disaur.
“Ujang, beunang Ujang ieu mérek téh? Alus geuning.”
“Sanés, Ama. Kénging pun Boncél manawi.”
“Na, bisaeun nulis kitu Si Boncél téh?”
“Tiaseun, it as milu diajar ari wengi sareng abdi.”
Ti dinya Si Boncél disaur ku dununganana, dipariksa saha nu nyieun mérek dina gedogan. Ku Si Boncél diunjukkeun yén éta mérek téh meunangna. Si Boncél harita dipiwarang nulis dina bangkarak: Jamparing, Sindangbarang, Pagermaneuh…dipecakan ku dununganana.
Kabéh bener sarta alus deuih aksarana téh.
“Isukan manéh montong ngarit, Boncél, milu baé ka kantor, bawa map. Keun nu ngarit mah Aliani,” Saur Juragan Kapala.
Isukna Si Boncél ngiring ka kantor, jadi gandék purah mawa map. Atuh yeuna mah lain tulas-tulis dina sorog, tapi dina daluang. Jeung sakur bangkarak dibaca dirarampa, malah sok disalin sakapeung mah. Lila-lila mah macana it as, nulisna ogé geus aksara jadi.
Dina keur it a, Juragan Kapala sok miwarang ngaguratan serat ka Si Boncél. Mimitina mah ngaguratanana téh sok emplog-emplogan, tapi lila-lila mah sanggeus sering diwurukan kumaha metakeun kalam, jadi alus. Malah terusna mah lain ngaguratan wungkul, jeung nyalin surat deuih.
Waktu Juragan Kapala diangkat kana Patih di dinya, Si Boncél dipundut ku anjeunna, supaya jadi juru tulis.
Dina jadina priyayi kaciri katemenanana, atuh nu jadi dununganana tamplok kapercayaanana, malah waktu Juragan Asésor diangkat kana Cutak ogé, nya Jurutulis Boncél anu kaselir jadi gantina, jeneng Asésor, kaasup priyayi luhur.
Lila ti lila tina kauninga kapercékaanana jeung kapinteranana, Asésor Boncél diangkat jeneng Jaksa di Bogor.
Tina keur jadi Juru tulis kénéh, Jaksa Boncél geus kautara nenggang ti sasama, atuh teu matak héran mun nu jadi dununganana arasih nyaraah téh, kauninga ku nu ti payun kalempenganana. Dina prakna cacampuran teu néngtérégé, teu jiga paruruhan dika-tengah-imahkeun. Ieu mah éstu sieup kawas ménak asli baé. Malah réa sobatna gegedén luhur bangsa Walanda, tina bisa ka bala ka it .
Teu mangkuk dua taun jadina Jaksa, Jaksa Boncél nampi nugraha Pangagung, diangkat kana…Bupati Caringin. Saparantosna diangkat janten bupati caringin, eta kabar teh dugi ka ibu jeung bapa dalem boncel. Nu akhirnya ibu sareng bapa dalem boncel nyusul ka kabupaten. Saparontos na dugi, dalem boncel teu ngaku ka ibu bapa na kulantaran era da ibu bapa na datang teh kabeneran dalem boncel keur rapat. kusabab kitu dalem boncel ngusir ka ibu bapa na
Ka 4
SI Boncél ngarerebna di paburu Pamijahan téh henteu lila, maksa permisi rék wangsul ka Kandangwesi, lantaran geus lami teuing ninggalkeun indung bapana, geus sono pisan.
Inditna ti Pamijahan téh ngulon, nyorang leuweung geledegan, mapay jalan satapak. Tapi ku lantaran teu nyaho jalan, tungtungna sasab teu nyaho kalér kidul.
Meunang sababaraha poé Si Boncél turun gunung unggah gunung, baranghakan sapanggihna, babakuna bongborosan. Ari saré seseringna nyelapkeun manéh dina tatangkalan, sabab di handap mah sieuneun ku sato galak.
Dina hiji poé manéhna anjog ka hiji puncak gunung anu awas ka mana-mana. Di kajauhan katénjo tingarenclo kawas lembur, béh kalérna marakbak jiga gedong-gedong.
Kaatohan Si Boncél barang nénjo lembur geus taya hinggana, leungit kacapé leungit kalapar, tuluy mudun gagancangan ka it as ditu, muru ka nu marakbak.
Teu sabaraha lilana, jol it as ka sisi jalan gedé, bréh manggih warung. Harita Si Boncél ngarasa lapar lain dikieuna. Rék meuli kupat teu boga duit, rék jajaluk teu kaduga ku éra, tungtungna mulungan cangkang kupat dilémétan réméhna, poho dikageuleuh awahing ku lapar.
Tukang warung barang nénjo aya nu ngalémétan cangkang kupat jeung pakéanana rubat-rabét, jarijipaneun; tuluy diusir bari dicarékan, “Nyingkir ka ditu, ulah deukeut-deukeut ka dieu, rujit!
Si Boncél indit, ngajrigjrig leumpang, muntang kana padati anu rék ka Garut.
Kacaritakeun waktu harita di Garut keur réa tatamu, ménak ti nu jarauh ti Cianjur jeung ti Sumedang kana uleman, lantaran Kangjeng Dalem Garut ngaréndéngankeun putrana.
Kangjeng Dalem Cianjur ogé sumping, diiring ku Juragan Kapala jeung ku pirang-pirang pangiring liana. Piisukaneun Kangjeng Dalem Cianjur mulih, Juragan Kapala geus paciweuh baé nguruskeun candakeun mulih, jeung nyadiakeun kuda katut pigundaleunana.
Ujug-ujug solongkrong baé Si Boncél ngadeuheusan ka Juragan Kapala, sabab ditaruduhkeun ku anu rék ngagarundalan, anu kapanggih ku manéhna di alun-alun.
Piunjukna, “Upami it  nganggo kénéh pigundaleun, abdi ogé sanggem ngagundalan. Dugi ka Cianjur ogé abdi mah it  ngiring baé, upami dianggo mah.”
Saur Juragan Kapala, “Sukur ari daék mah, kabeneran gundal kurang saurang deui. Na urang mana manéh téh?”
“Tebih, rorompok mah di Kandangwesi. Ka dieu nembé dongkap, sasab puguh abdi téh, parantos sapuluh dinten henteu kararaban sangu.”
Juragan kapala ngahelas ngadangu piunjuk Si Boncél anu léntah-léntéh bangun it as, terus miwarang Si Boncél dahar di warung saseubeuhna.***(Hanca)
Ka 9
DINA hiji poé Dalem Boncél katarajang kasakit ateul sakujur salirana. Tadina mah dianggap ateul biasa baé, tapi lila-lila kanyataan taya obat anu matih. Dukun lepus paraji sakti kabéh dikumpulkeun, tapi jampé jeung ubarna taya nu mental. Malah kasakitna beuki parna.
Lantaran éta kasakit , Dalem Boncél pohara sangsarana. Calik teu raos, ngadeg ogé teu raos. Pananganana gégétrét terus. Sakapeung nepi ka lali it  pakéan. Boh beurang boh peuting méh teu tiasa kulem. Socana it a beureum jeung ngucur caian baé. Salirana anu langsip téh beuki langsip baé. Anjeunna teu weléh rumahuh. “Moal salah ieu kasakit téh lantaran doraka!”
Beuki lila kasakitna geus méh teu katahan deui. Rahuhna, “Lamun kieu baé, aing bisa gélo. Duh Ma, Bapa …hapunten putra!”
Ayeuna anjeunna geus gilig rék ka Kandangwesi, rék nyuuh ka pangkonan ibu ramana, rék nyuhunkeun ampun.
Atuh gancang diayakeun sasadiaan. Ponggawa-ponggawa anu kudu ngiring, ditangtukeun. Kuda-kuda, boh kuda tunggang boh kuda it a dijagragkeun. Pakéan anu aralus keur ibu-ramana disadiakeun. Nya kitu deui kadaharan-kadaharan nu ngrareunah, boh keur bekel di jalan boh keur oléh-oléh ka ditu.
Dina poé nu it , rombongan Dalem Boncél téh barangkat. Dalem mah lantaran teu damang… ditandu. Diiring ku ponggwa-ponggawa tarumpak kuda. Sababaraha kuda it a pinuh ku muatan. Ti Caringin di Banten ka lembur Kandangwesi di Garut kidul téh, lalampahan jauh pisan ….
Anjog ka Kandangwesi rombongan téh langsung ngajugjug ka imah Ma jeung Pa Boncél baé. Tapi, naon nu katingali ku Dalem Boncél? … Imah sepuhna ngan tinggal urutna baé, malah geus jadi kebon eurih sadedeg-sadedeg.
Ti urut tatangga-tatanggana, Dalem kénging katerangan yén Ma jeung Pa Boncél samulangna it as néangan anakna téh … garering. Teu lila tuluy maraot, méh bareng.
Ngadangu béja kitu, Dalem Boncél ngajerit … les kapiuhan. Sanggeus émut deui, anjeunna lumpat bari gégétrét ngajugjug pajaratan Ma jeung Pa Boncél, gabrug ngarangkul tutunggul ibu ramana, tuluy nyuuh kana tutunggul ibuna …. Ngagukguk nangis kanyenyerian, bari nyambat-nyambat ibu ramana nyuhunkeun dihapunten…
Salira Dalem Boncél ahirna pinuh ku késrék dugi ka pupusna. *** Tamat.


Dari cerita diatas ada beberapa nilai yang postif diantaranya
1. Seorang yang rajin dalam belajar
2. tekun dalam bekerja
Selain pesan yang positif ada juga pesan yang berdampak negative diantaranya
1. sifat sombong tidak mengakui orang tuanya
2. memiliki sifat angkuh
3. tidak bertanggung Jawab
Tetapi dari sifat-sifat ini akan lebih ditegaskan mengenai sebab dari sifat yang buruk yang mengakibatkan kematian yang tidak wajar.


PERKEMBANGAN DARI CERITA
Cerita diatas penulis pilih, karena dalam cerita diatas banyak sekali pesan moral yang disampaikan, diantaranya:ketekunan seseorang dapat merubah nasib manusia itu sendiri, tetapi kesombongan dan kebohongan akan menjadi sebuah masalah. Sehingga dalam hal ini penulis akan mengembangkan cerita dalem boncel ini kedalam gabungan musik, tari, dan drama sehingga membentuk sebuah drama tari. Konsep yang akan dilakukan dalam drama tari ini yaitu:
1.      Membagi adegan-adegan dalam cerita
Hal ini bertujuan untuk mempermudah penulis untuk gambaran karakter di setiap adegan. Yang nantinya akan mempermudaah dalam imajinasi untuk menentukan konsep Musik dan tarinya seperti apa sehingga cerita tetap tersampaikan walaupun dengan media lain.
2.      Menentukan konsep garaf tari
Yang dimaksud konsep garaf disini yaitu menentukan tarian nya seperti apa yang sesuai atau yang menggambarkan cerita Dalem Boncel. Selain itu juga menentukan jumlah penarinya berapa orang dan sebagainya
3.      Menentukan konsep musik
Yang dimaksud konsep musik disini yaitu menentukan alat apa saja yang akan digunakan. Menentukan musik seperti apa yang cocok untuk mewakili dalam setiap adegan, serta adanya kesesuaian dengan tari.
Sehingga ketiganya bisa bersatu dalam konsep yang sama yang menghasilkan karya “Drama Tari Dalem Boncel”  yang diharapkan dalam drama tersebut cerita lisan tetap akan tersampaikan walaupun dalam media Drama Tari. Dan diharapkan lebih mudah dicerna karena didalamnya lebih tergambarkan dengan jelas.melalui media gerak tari dan didukung dengan musik.
Sedangkan untuk pelaksanaan teknisnya nanti yang akan dilakukan adalah
1.       Membuat Naskah
2.      Membuat koreografi tari
3.      Membuat Musik
4.      Proses Latihan
5.      Pementasan
Pelaksanaan “Drama Tari Dalem boncel Mulang” ini diantarnya dibagi kedalam beberapa adegan, diantaranya;
Adegan 1. Terdiri dari 4 penari mengilustrasikan keadaan gandawesi, dan satu orang sebagai si boncel yang sedang mengurus kuda. Yang kemudian datang pemilik kuda dan menarikan dengan gerak yang menunjukan amarah terhadap boncel.
Musik pada adegan ini, mencerminkan lebih mengenakan kedaerahan dengan menggunakan ilustrasi kecapi suling sampai munculnya pemilik kuda musik mulai masuk gamelan salendro dengan menggunakan gending perang dalam wayang.
Adegan 2 menceritakan dalem boncel yang sedang gelisah takut dimarahi karena belum mendapatkan rumput untuk kuda, karena hujan lebat. Yang akhirnya karena takut dalem boncel pergi meninggalkan tempat tinggalnya karena takut
Musik yang digunakan ini yaitu efek petir dan guruh, ketika boncel menari ilustrasi ke bingungan, musik semakin keras dan cepat sampai akhirnya boncel lari.
Adegan 3 menceritakan suasana pemburu dihutan, lalu masuk boncel sedang kebingungan dan ketakutan
Musik menggunakan gamelan salendro gemdu naek kering.
Adegan 4 Menceritakan dalem boncel ikut ke rumah senopati dan menjadi seorang pengurus kuda, yang kemudian suka belajar dengan anaknya . yang kemudian menggambarkan kegembiraan karena diangkat menjadi juru tulis. Karena kemampuan bisa menulis sampai diceritakan menjadi seorang dalem.
Musik menggambarkan kesenangan menggambarkan ilustrasi dengan terdapat bebrapa penari untuk menggabarkan kesenangan tersebut.
Adegan 5 menceritakan suasana di keraton yang sedang rapat
Musik mengilustrasikan suasana rapat
Adegan 6 menggambarkan sosok suami istri yang akan mencari anaknnya ke kota karena mendengar anaknya telah menjadi dalem terdapat beberapa orang penari yang memerankan sebagai orangtua boncel dan beberapa penari ilustrasi untuk memperkuat suasana
Musik gending sedih yang kemudian menggambarkan kepenasaran dan kebahagiaan karena tau anaknya ada dimana
Adegan 7 menggambarkan kemarahan dalem boncel yang mengusir ibunya karena malu memiliki orang tua seperti itu.
Musik menggunakan gending perang dan dilanjutkan ke suasana sedih
Adegan 8 perenungan dan penyesalan setelah mengusir orangtuanya yang kemudian menyusul untuk pulang ke rumah orang tuanya
Musik sedih, gerak tari menggambarkan kebingungan karena tidak hapal jalan pulang
Adegan 9 menggambarkan penderitaan penyakit dalem boncel dan kematiannya
Musik menggunakan tarawangsa untuk lebih merasakan kepedihan dan mendukung suasana menuju penyesalan dalam perjalanan menghadap Sang Pencipta.

Author

Written by Admin

Aliquam molestie ligula vitae nunc lobortis dictum varius tellus porttitor. Suspendisse vehicula diam a ligula malesuada a pellentesque turpis facilisis. Vestibulum a urna elit. Nulla bibendum dolor suscipit tortor euismod eu laoreet odio facilisis.

0 comments: